Bodrum’un bilinmeyen hazinelerinden biri olan Gürece’deki volkanik krater, sadece doğal bir oluşum olmanın ötesinde, tarihsel ve kültürel bir miras olarak da büyük bir öneme sahiptir. Yer altı sularının beslediği bu volkanik yapı, antik çağlardan beri birçok medeniyete ev sahipliği yapmış, Karyalılar, Lelekler ve Karlar gibi kadim halkların izlerini taşımaktadır. Ancak, bu eşsiz alan doğa tahribatı, yağmalama ve bilinçsiz yapılaşma nedeniyle büyük bir tehdit altındadır. Eğer doğru bir restorasyon ve koruma planı uygulanmazsa, binlerce yıllık tarih ve bilimsel olarak değerlendirilebilecek eşsiz kaynaklar geri dönülemez şekilde zarar görebilir. Bu yazıda, Gürece volkanizmasının bilimsel ve jeolojik değerinden bahsederken, tarihi ve arkeolojik mirasının nasıl korunabileceğini ve turizme nasıl kazandırılabileceğini vurgulayacağız. Ayrıca, bölgedeki üç kale, Aspat Kalesi ile olan bağlantılar ve Avrupa’da büyük değer gören volkanik mineralli suyun potansiyeli ele alınacaktır. Gürece Volkanizmasının Bilimsel Önemi Gürece ve çevresi, Miyosen ve Pliyosen dönemlerinden itibaren aktif volkanik faaliyetler yaşamış bir bölgedir. Bölgedeki jeotermal kaynaklar, sıcak su çıkışları ve volkanik kayaçlar, yer altı magmatik hareketlerin hala etkili olduğunu göstermektedir. Volkanik Kraterin Yapısı Gürece’de bulunan bu krater, tipik bir maar volkanı özelliği taşımaktadır. Maar volkanları, yer altı sularının magma ile karşılaşarak ani patlamalar oluşturması sonucu meydana gelir. Kraterin tabanından mineral açısından zengin bir su kaynağı çıkmaktadır. Avrupa’da benzeri örneklerde bu tür doğal mineralli suların litresi 20-30 Euro arasında satılmaktadır. Yapılan incelemelerde, bu suyun içerdiği minerallerin insan sağlığına olumlu etkileri olduğu ve doğru bir yönetimle Türkiye ekonomisine katkı sağlayabilecek potansiyelde olduğu belirlenmiştir. Gürece’nin Kültürel ve Tarihi Mirası Bölgenin yalnızca jeolojik açıdan değil, arkeolojik ve kültürel açıdan da korunması gereken bir hazine olduğu açıkça görülmektedir. Karyalılar, Lelekler ve Antik Mezarlar Gürece, Karya Uygarlığı’nın önemli yerleşim noktalarından biridir. M.Ö. 3000’li yıllara kadar uzanan kaya mezarları, burada kadim halkların yaşadığını kanıtlamaktadır. Lelekler, bölgede savunma amaçlı yüksek noktalara kaleler inşa etmiş ve Gürece’nin stratejik bir bölge olduğunu göstermiştir. Bugün hala birçok kaya mezarı, define avcıları ve bilinçsiz kazılar nedeniyle tahrip edilmektedir. Eğer bu tahribat durdurulmazsa, geri döndürülemez bir kültürel yıkım gerçekleşecektir. Üç Kale ve Aspat Kalesi ile Bağlantısı Gürece’de bulunan üç kale, Bodrum’un kadim savunma sisteminin bir parçasıdır. Bu kaleler, Aspat Kalesi ile bağlantılı olduğu düşünülen eski ticaret yolları üzerinde yer almaktadır. Aspat Beach Projesi sırasında tahrip edilen Karya Limanı, bölgedeki turizm projelerinin tarih bilinci olmadan gerçekleştirildiğini gözler önüne sermektedir. Eğer burada yapılacak arkeolojik kazılar hızlandırılırsa, antik Karya’nın en önemli savunma ve ticaret merkezlerinden birinin gün yüzüne çıkarılabileceği tahmin edilmektedir.,Doğa Tahribatı ve Yağmalama Tehdidi Bugün Gürece krateri ve çevresi büyük bir doğa tahribatı, kaçak kazılar ve definecilik faaliyetleri ile karşı karşıyadır. Bu bölge başka bir ülkede olsaydı, sıkı bir koruma altına alınır ve UNESCO tarafından dünya mirası listesine alınırdı. Tahribat ve Kaçak Kazılar Çekilen videolar ve görseller, bölgedeki tarihi yapıların sistematik olarak kazıldığını ve tahrip edildiğini açıkça göstermektedir. Definecilerin ve kaçak kazı yapan kişilerin bölgede uzun zamandır faaliyet gösterdiği bilinmektedir. Tarihi ve doğal yapının korunması için acilen jandarma ve kültürel miras ekiplerinin bölgede devriye gezmesi sağlanmalıdır. Turizme Kazandırılması Gereken Bir Değer Gürece Krateri ve çevresi, kontrollü bir turizm destinasyonu haline getirilmelidir. Tarihi kalıntılar, kaya mezarları ve volkanik yapı bir ekoturizm parkı olarak düzenlenebilir. Yöresel rehberler ve bilim insanları tarafından bölgeye turistler çekilebilir, böylece hem Bodrum’un hem de Muğla’nın turizm potansiyeli artırılabilir. Çözüm Önerileri Gürece ve çevresindeki volkanik ve arkeolojik mirası korumak ve geleceğe taşımak için aşağıdaki adımlar atılmalıdır: Acil Arkeolojik Kazı Çalışmalarının Başlatılması Bölgedeki tüm kaleler, kaya mezarları ve diğer antik yapılar sistematik olarak incelenmeli ve belgelenmelidir. Kültür ve Turizm Bakanlığı ile iş birliği yapılarak, arkeologlardan oluşan bir ekip bölgeye atanmalıdır. Bölgenin Resmi Sit Alanı İlan Edilmesi Gürece Krateri ve çevresi “Doğal ve Arkeolojik Sit Alanı” olarak korunmalıdır. Kaçak kazılara karşı ağır cezalar uygulanmalı ve düzenli denetimler yapılmalıdır. Turizme Açık, Kontrollü Ziyaret Alanları Oluşturulması Yürüyüş parkurları, gözlem noktaları ve doğal sit alanları oluşturularak kontrollü bir turizm modeli geliştirilmelidir. Mineral açısından zengin suyun doğru değerlendirilmesi için bir jeotermal tesis kurulmalı, ancak doğaya zarar vermeden planlama yapılmalıdır. Halkın Bilinçlendirilmesi ve Eğitim Programları Bölge halkına yönelik eğitimler düzenlenmeli, tarihi mirasın korunmasının önemi anlatılmalıdır. Yerel yönetimler, Bodrum Belediyesi ve Muğla Büyükşehir Belediyesi bu konuda aktif bir rol üstlenmelidir. Sonuç: Bodrum’un Saklı Hazinesi Korumaya Alınmalı! Bodrum’un doğal ve kültürel mirasının en değerli noktalarından biri olan Gürece Volkanik Krateri, bilimsel, tarihi ve ekonomik potansiyeli olan bir bölgedir. Ancak, tahribat ve ilgisizlik nedeniyle hızla yok olma tehdidiyle karşı karşıyadır. Bu bölge bir doğa ve tarih hazinesi olarak kabul edilmeli ve turizme kazandırılmalıdır. Eğer bugün önlem alınmazsa, binlerce yıllık miras birkaç yıl içinde tamamen yok olabilir. Haber Bodrum okurlarına çağrımızdır: Bodrum’un gerçek mirasını koruyalım, geleceğe taşıyalım!